Του Noah Smith
Η οικονομία των ΗΠΑ υπέστη μια θεμελιακή αλλαγή στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Η αιτία αυτής της αλλαγής παραμένει αρκετά ασαφής.
Είναι αρκετά πιθανό ωστόσο οι αλλαγές στην ενεργειακή τεχνολογία να είχαν σε μεγάλο βαθμό να κάνουν με αυτή τη μετάβαση – κι αυτό μπορεί να μας δώσει σημαντικά μαθήματα για το οικονομικό μας μέλλον.
“Τι στο διάολο συνέβη το 1971;”
Ένας νέος ιστότοπος με τίτλο “Τι στο διάολο συνέβη το 1971;” λαμβάνει ολοένα και αυξανόμενη προσοχή.
Ο ιστότοπος είναι απίστευτα απλός – απλώς μια τεράστια σειρά διαγραμμάτων που δείχνουν πώς οι οικονομικοί δείκτες έμοιαζαν να αλλάζουν δραματικά στις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Για παράδειγμα, οι πραγματικοί μισθοί αυξάνονταν σταθερά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60, ωστόσο σημείωσαν κατακόρυφη πτώση μετά το 1973.
“Τι διάολο συνέβη το 1971;”
Χαμένες δεκαετίες όσον αφορά την πραγματική αύξηση των μισθών…
Μέρος της εξήγησης του φαινομένου ήταν πιθανώς ότι η αύξηση της παραγωγικότητας, ένας εκ των παραγόντων που συμβάλλουν στην αύξηση των μισθών, επιβραδύνθηκε περίπου την ίδια περίπου.
Ωστόσο η παραγωγικότητα και οι αμοιβές άρχισαν επίσης να αποκλίνουν, ακόμη και όταν περιληφθούν στις δεύτερες και οι μη άμεσα μισθολογικές παροχές στους εργαζομένους, όπως η υγειονομική περίθαλψη.
Opinion
Η παραγωγικότητα των εργαζομένων εκτινάχθηκε μετά το 1970, όχι όμως και οι αμοιβές τους…
Ακολούθησε μια σειρά άλλων αλλαγών γύρω στο 1980 – αύξηση των ανισοτήτων, αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, αύξηση των εμπορικών ελλειμμάτων, μείωση των επιτοκίων αποταμίευσης και ούτω καθεξής.
Αυτά αποδίδονται συχνά στις οικονομικές πολιτικές του προέδρου Ρόναλντ Ρέιγκαν. Ωστόσο, ορισμένα από αυτά, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών και δημοσιονομικών ελλειμμάτων, είχαν κάνει εμφανή τα σημάδια τους από την έναρξη της προηγούμενης δεκαετίας.
Πετρελαϊκό σοκ: Ο βασικός “ύποπτος”
Τι συνέβη λοιπόν στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ώστε να προκαλέσει μια τόσο μεγάλη και διαρκή διαρθρωτική αλλαγή στην οικονομία των ΗΠΑ;
Ένας προφανής υποψήφιος είναι το πετρελαϊκό σοκ του 1973. Ένας συνασπισμός αραβικών εθνών, θυμωμένων με τη δυτική υποστήριξη προς το Ισραήλ κατά τη διάρκεια ενός πρόσφατου πολέμου, οργάνωσε ένα εμπάργκο πετρελαίου, οδηγώντας ξαφνικά τις τιμές του αργού, οι οποίες έως τότε ήταν ιδιαίτερα σταθερές, στον “ουρανό”.
Opinion
Η αστάθεια των τιμών του πετρελαίου έγινε μόνιμη κατάσταση από τη δεκαετία του ’70 και εξής
Η πετρελαϊκή κρίση είναι ένας από τους βασικούς ύποπτους για την επιβράδυνση της παραγωγικότητας που άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του ’70 και έλαβε τέλος στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Ο βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος William Nordhaus, γράφοντας το 2004, διαπίστωσε ότι οι βιομηχανίες έντασης πετρελαίου αντιπροσώπευαν τα δύο τρίτα της επιβράδυνσης.
Ακόμη πιο θεμελιωδώς, το πετρελαϊκό σοκ πιθανότατα επηρέασε τους τύπους καινοτομιών που δημιουργούσαν οι επιστήμονες και οι εταιρείες.
Η κρίση δεν σήμανε απλώς αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Σήμανε επίσης ότι οι φορείς της καινοτομίας δεν μπορούσαν πλέον να βασίζονται σε φθηνή, εύκολα φορητή ενέργεια, η οποία θα ήταν διαθέσιμη στο διηνεκές.
Το πετρέλαιο αντιπροσώπευε μια μεγάλη βελτίωση σε σχέση με τον άνθρακα. Ήταν πολύ φθηνότερο ως προς την εξόρυξη και τη μεταφορά του και είχε μεγαλύτερη ενεργειακή πυκνότητα. Αυτό επέτρεψε τεράστιες και ταχείες βελτιώσεις στις τεχνολογίες μεταφοράς, όπως των αεροπλάνων, των αυτοκινήτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης και ούτω καθεξής.
Όμως, μετά το 1973, αυτή η ενεργειακή “φλέβα χρυσού” δεν ήταν πλέον δεδομένη. Η ομαλή πρόοδος της βιομηχανικής τεχνολογίας προς μεγαλύτερες, γρηγορότερες και ισχυρότερες μηχανές, οι οποίες ήδη αντιμετώπιζαν προβλήματα λόγω της αποτυχίας της πυρηνικής ενέργειας να αντικαταστήσει το πετρέλαιο, επιβραδύνθηκε απότομα το 1973.
Αντί να ψάξουν νέους τρόπους να χρησιμοποιήσουν την πιο άφθονη από ποτέ ενέργεια, οι κατασκευαστές στράφηκαν προς την εξεύρεση τρόπων να κάνουν περισσότερα με λιγότερους πόρους.
Η παραγωγικότητα της μεταποίησης συνέχισε να αυξάνεται, ωστόσο ο κλάδος γινόταν ολοένα και λιγότερο σημαντικός για την οικονομία.
Opinion
Η μείωση του ποσοστού συμμετοχής της μεταποίησης στο ΑΕΠ των ΗΠΑ από το 1947 έως το 2016
Η εκτίναξη του πληθωρισμού
Το πετρελαϊκό σοκ έδωσε επίσης πιθανότατα ώθηση στην αύξηση του πληθωρισμού. Οι τιμές είχαν αρχίσει να αυξάνονται ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, ωστόσο μετά το 1973 ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε σε νέα ύψη.
Opinion
Η εκτίναξη του πληθωρισμού τη δεκαετία του ’70
Η κυρίαρχη θεωρία είναι ότι η ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (Federal Reserve) απάντησε στις πετρελαϊκές διαταραχές μετατοπιζόμενη προς μια πιο χαλαρή νομισματική πολιτική, η οποία προκάλεσε μια αυτοεκπληρούμενη ανοδική πορεία των πληθωριστικών προσδοκιών.
Οι εργαζόμενοι πιθανόν να μην ήταν προετοιμασμένοι γι’ αυτόν τον επιταχυνόμενο πληθωρισμό. Εάν κοιτάξει κανείς ένα γράφημα με τις ονομαστικές ωριαίες αποδοχές – που θα πει μη προσαρμοσμένες με βάση τον πληθωρισμό – είναι εκπληκτικό το πόσο λίγο αλλάζει ο ρυθμός ανάπτυξης από έτος σε έτος.
Opinion
Η αύξηση των μισθών δεν αντιστοιχεί στις μεταβολές του κόστους ζωής ανά περίοδο
Αυτό υποδηλώνει ότι οι εργαζόμενοι δεν είναι πολύ καλοί στη διαπραγμάτευση αυξήσεων με βάση το κόστος ζωής, επιτρέποντας μια απροσδόκητη αύξηση του πληθωρισμού να οδηγήσει τους πραγματικούς μισθούς σε πτώση, ενώ οι αποδοχές αυξάνονται με πιο αργό ρυθμό σε σχέση με την παραγωγικότητα.
Η οριστική θεραπεία για τον πληθωρισμό – η αύξηση των επιτοκίων από τον πρόεδρο της Fed, Paul Volcker, στις αρχές της δεκαετίας του 1980 – δημιούργησε απότομη ύφεση, η οποία αύξησε την ανεργία και συνέβαλε επίσης στη μείωση των μισθών.
Έτσι, το πετρελαϊκό σοκ πρέπει, με βάση τη λογική, να είναι ο πρωταρχικός ύποπτος για την οικονομική αλλαγή που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Φυσικά, υπάρχουν και άλλοι πιθανοί ένοχοι. Ο ένας είναι η συρρίκνωση του ποσοστού των εργαζόμενων που είναι οργανωμένοι σε συνδικάτα και σωματεία, η οποία μείωσε σε μεγάλο βαθμό τη διαπραγματευτική τους δύναμη.
Opinion
Το σταθερά μειούμενο ποσοστό των οργανωμένων στα συνδικάτα εργαζόμενων
Ακόμη και εδώ, ωστόσο, η πετρελαϊκή κρίση θα μπορούσε να έχει παίξει ρόλο στην επιδείνωση της τάσης, συρρικνώνοντας σε μεγάλο βαθμό τις βιομηχανίες μεταποίησης και εξόρυξης, αποδυναμώνοντας τη διαπραγματευτική δύναμη της εργασίας κατά τη διάρκεια των “υφέσεων Volcker”.
Ομοίως, η αυξανόμενη σημασία του χρηματοοικονομικού κλάδου, ειδικά μετά το 1980, η οποία θεωρείται ευρέως ότι επιδείνωσε την ανισότητα, θα μπορούσε να έχει προκληθεί εν μέρει από εταιρείες που αναζητούσαν πιο επικερδείς δραστηριότητες μετά την επέκταση της στασιμότητας στις μεταφορές και τη βαριά βιομηχανία.
Το “κλειδί” βρίσκεται στην ενεργειακή μετάβαση
Εάν το τέλος της εποχής του φθηνού πετρελαίου ήταν πραγματικά υπεύθυνο για πολλές από αυτές τις αρνητικές διαρθρωτικές μετατοπίσεις στην οικονομία των ΗΠΑ, τότε μια προφανής θεραπεία είναι να βρεθεί μια πηγή ενέργειας καλύτερη από το πετρέλαιο.
Αυτή η εναλλακτική πιθανόν να είναι ήδη διαθέσιμη: η ηλιακή ενέργεια γίνεται σταδιακά εκπληκτικά φθηνή. Για να αντικατασταθεί όμως πραγματικά το πετρέλαιο, η ηλιακή ενέργεια θα πρέπει να είναι όχι μόνο φθηνή στη συλλογή, αλλά εύκολη και στη μεταφορά από τόπο σε τόπο.
Αυτό σημαίνει ότι χρειαζόμαστε πολύ μεγαλύτερη πρόοδο στις μπαταρίες ή σε άλλες τεχνολογίες αποθήκευσης. Οι κυβερνήσεις πρέπει να πιέσουν σκληρά προκειμένου να γίνουν μεγάλα άλματα σε αυτές τις τεχνολογίες, έτσι ώστε η εποχή της φθηνής ενέργειας να μπορέσει να επιστρέψει – και μαζί της, ελπίζουμε, να μπορέσει να επιστρέψει και η ευρεία κοινή ευημερία.
Πηγή Bloomberg
