Της Elisa Martinuzzi
Μόλις ρίξαμε την πιο συνεκτική και κοντινή ματιά στην παγκόσμια μάχη ενάντια στη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και εκείνο που αντικρίσαμε είναι πολύ ανησυχητικό: οι τράπεζες και οι ρυθμιστικές αρχές για το τραπεζικό σύστημα δεν βρίσκονται ούτε κατά διάνοια κοντά στο να περιορίσουν τη ροή τρισεκατομμυρίων δολαρίων παράνομων πόρων.
Τόσο ο κλάδος της χρηματοοικονομικής βιομηχανίας όσο και οι αρχές φέρουν μερίδιο ευθύνης. Χωρίς επείγουσα, συντονισμένη πολιτική προσπάθεια, οι εγκληματίες – από εμπόρους ναρκωτικών και τρομοκράτες έως διακινητές ανθρώπων – θα συνεχίσουν να έχουν το πάνω χέρι.
Η έρευνα των BuzzFeed – ICIJ
Σε μια έρευνα διάρκειας ενός έτους από το BuzzFeed και τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων (ICIJ), οι δημοσιογράφοι εξέτασαν περίπου 2.100 Aναφορές Ύποπτων Δραστηριοτήτων ή SAR, τις οποίες τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα καταθέτουν στο Δίκτυο Αντιμετώπισης Χρηματοοικονομικών Εγκλημάτων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ (FinCEN) όταν εντοπίζουν πιθανό ξέπλυμα χρήματος και άλλες ανάρμοστες πρακτικές.
Ενώ ο αριθμός των SAR οι οποίες εξετάστηκαν από τους δημοσιογράφους επισκιάζει κατά κράτος οποιαδήποτε προηγούμενη πρόσβαση σε τέτοιου είδους εμπιστευτικά έγγραφα, εξακολουθεί να αποτελεί μόνον ένα μικρό κλάσμα – μόλις το 0,02% – των περίπου 12 εκατομμυρίων SAR οι οποίες οποία κατατέθηκαν κατά τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου, κυρίως από το 2011 έως το 2017.
Το δείγμα, επίσης, δεν είναι αντιπροσωπευτικό της συνολικής τραπεζικής δραστηριότητας. Ορισμένα αρχεία προέρχονται από την έρευνα του Κογκρέσου των ΗΠΑ για την εξωτερική παρέμβαση στις προεδρικές εκλογές του 2016 στη χώρα. Σχεδόν οι μισές από τις συγκεκριμένες SAR προέρχονται από την Deutsche Bank.
Ωστόσο, τα ποσά και το μοτίβο αποτυχίας είναι συγκλονιστικά. Μόνον σε αυτό τον μικρό αριθμό αναφορών κατεγράφησαν ροές κεφαλαίων ύψους 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, 1,3 τρισ. δολ. εκ των οποίων από την Deutsche Bank, που πιθανόν να προήλθαν από εγκληματική δραστηριότητα. Και οι Φάκελοι FinCEN είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου, όπως το έθεσε η Transparency International. (Οι απαντήσεις των τραπεζών στο BuzzFeed βρίσκονται εδώ).
Θλιβερή πρωτιά για τη Βρετανία, δεύτερες οι ΗΠΑ
Το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο φιλοξενεί περισσότερες από 600 εταιρείες οι οποίες επισημαίνονται στις αναφορές, φαίνεται να είναι ο μεγαλύτερος κόμβος ροών ύποπτων χρημάτων, με δεύτερο τις ΗΠΑ.
Η Βρετανία σαφώς δεν έχει κάνει αρκετά για να αυστηροποιήσει το νομικό της πλαίσιο έναντι των νομιμοποιητών εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Ένας τεράστιος ανθρώπινος “ιστός” ο οποίος ασχολείται με τη διευκόλυνση τέτοιων πρακτικών και δραστηριοτήτων, από δικηγόρους έως λογιστές και τραπεζίτες, βοηθά στο λάδωμα των τροχών της παράνομης χρηματοδότησης διά μέσου του Λονδίνου.
Οι τράπεζες, από την πλευρά τους, είναι πολύ αργές, αν όχι εντελώς αμελείς όσον αφορά την υποβολή των SAR. Πάνω από το ένα πέμπτο των εγγράφων που περιλαμβάνονται στις υποβεβλημμένες αναφορές αφορούσαν υποκείμενα των οποίων οι διευθύνσεις δεν ήταν γνωστές στις τράπεζες, συμπεριλαμβανομένων εταιρειών με τις οποίες τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πραγματοποιούσαν ήδη τραπεζικές συναλλαγές.
Οι SAR, οι οποίες κανονικά πρέπει να κατατίθενται εντός 60 ημερών από τον εντοπισμό πιθανής εγκληματικής δραστηριότητας, υποβλήθηκαν μερικές φορές χρόνια αργότερα.
Σύμφωνα με την έκθεση των BuzzFeed / ICIJ, αυτό φέρεται να συνέβη με την JPMorgan Chase, η οποία επεξεργάστηκε πληρωμές για τον Paul Manafort, πρώην διευθυντή της εκστρατείας του προέδρου Donald Trump, μετά την παραίτησή του από την καμπάνια του 2016 εν μέσω υποψιών εναντίον του για ξέπλυμα χρήματος.
Η HSBC συνέχισε να μεταφέρει χρήματα για ένα επενδυτικό ταμείο που ήταν ήδη υπό διερεύνηση επειδή υπήρχαν υπόνοιες ότι αποτελούσε πυραμίδα τύπου Ponzi, σημειώνεται στην έκθεση.
Οι τράπεζες ερευνούν ελάχιστα και αργούν χαρακτηριστικά
Το ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι οι τράπεζες συχνά βασίζονται αποκλειστικά σε αναζητήσεις στο Διαδίκτυο για να μάθουν ποιοι είναι οι πελάτες τους και υποβάλλουν αναφορές για ύποπτη δραστηριότητα μόνο μετά από δημοσιογραφικές αποκαλύψεις ή έναρξη επίσημων ερευνών.
Στη δέσμη των SAR οι οποίες εξετάστηκαν από τους ερευνητές δημοσιογράφους, ο μέσος χρόνος κατάθεσης αναφοράς από την έναρξη της ύποπτης δραστηριότητας ήταν 166 ημέρες. Φανταστείτε πόσο μακριά θα έχουν φθάσει αυτά τα κεφάλαια σε μισό χρόνο.
Οι SAR οι οποίες μελετήθηκαν αφορούν μια περίοδο κατά την οποία πολλές τράπεζες είχαν ήδη διερευνηθεί και τιμωρηθεί επειδή είχαν αποτύχει στην τήρηση των ρυθμιστικών κανόνων που αφορούν τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Τα πρόστιμα δισεκατομμυρίων δολαρίων τα οποία τους επιβλήθηκαν δεν άλλαξαν ιδιαίτερα τη συμπεριφορά τους.
Τι πρέπει να αλλάξει
Το να έχει κανείς ένα μεγαλύτερο νομικό ραβδί με το οποίο να χτυπά τους παραβατικούς τραπεζίτες και άλλους παράγοντες που διευκολύνουν ανάλογες δραστηριότητες θα βοηθούσε.
Το ίδιο θα συνέβαινε και με την αναθεώρηση του τρόπου αντιμετώπισης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες από πλευράς των αρμοδίων αξιωματούχων. Οι αστυνομικές δυνάμεις και οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές δεν αντιμετωπίζουν απλώς δυσκολίες στη διασυνοριακή συνεργασία σε αυτόν τον τομέα, αλλά πολλές φορές ακόμη και εντός της ίδιας ευρύτερης υπηρεσίας υπάρχουν μονάδες οι οποίες δεν μοιράζονται πάντα τις πληροφορίες τις οποίες διαθέτουν.
Ο Tom Kirchmaier, ερευνητής για ζητήματα εγκλήματος και αστυνόμευσης στο London School of Economics, προτείνει μια λύση σε τρία βήματα.
Αρχικά, η υποβολή των SAR πρέπει να τυποποιηθεί. Πολλές φορές υποβάλλονται “ποταμοί” αφηγήσεων που είναι αδύνατο να ελεγχθούν. Η FinCEN απασχολεί περίπου 270 υπαλλήλους και λαμβάνει έως και 2 εκατομμύρια SAR κάθε χρόνο.
“Είμαστε ακόμη κολλημένοι στον 19ο αιώνα”, σημειώνει ο πρώην επικεφαλής του τμήματος δίωξης ξεπλύματος μαύρου χρήματος της Ελβετίας, Daniel Thelesklaf, για τις κολλημένες στο “χαρτοβασίλειο” προσπάθειες της χώρας του στον συγκεκριμένο τομέα.
Δεύτερον, ο Kirchmaier καλεί σε πολύ ευρύτερη ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ ρυθμιστικών και δικαστικών/αστυνομικών αρχών. Στην Ευρώπη, περισσότερες από 50 αρχές εποπτεύουν το κυνήγι νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει ενιαία εποπτική αρχή σε επίπεδο ΕΕ το 2021. Έχει ήδη καθυστερήσει πολύ.
Τέλος, ο Kirchmaier υπογραμμίζει ότι οι άνθρωποι πρέπει να απομακρυνθούν από τη διαδικασία όσο το δυνατόν περισσότερο. Οι υπηρεσίες έρευνας και καταστολής του εγκλήματος θα πρέπει να είναι σε θέση να αυτοματοποιήσουν τον έλεγχο των SAR και να υποβάλλουν εκθέσεις στις τράπεζες, παρέχοντάς τους μια αξιολόγηση του κινδύνου που σχετίζεται, για παράδειγμα, με έναν συγκεκριμένο πελάτη.
Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει, από την πλευρά τους, να είναι σε θέση να σταματούν τις συναλλαγές με οντότητες που έχουν επισημανθεί ως ύποπτες χωρίς να χρειάζεται ιδιαίτερη ανθρώπινη παρέμβαση.
Μια ριζική βελτίωση στην καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ενδέχεται να μην είναι εφικτή εν μία νυκτί, ωστόσο – όπως έχω γράψει και στο παρελθόν – το σύστημα δεν λειτουργεί.
Καθώς η ταχύτητα των πληρωμών επιταχύνεται και τα ψηφιακά νομίσματα πολλαπλασιάζονται, οι εγκληματίες θα βρίσκουν νέους τρόπους για να μεταφέρουν χρήματα.
Οι τράπεζες και οι επόπτες τους πρέπει να δράσουν από κοινού κάνοντας πολύ, πολύ περισσότερα.
Πηγή Bloomberg
