Του Daniel Moss
Η διάσωση από πλευράς της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Federal Reserve) του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος πριν από έναν χρόνο εμπόδισε την κρίση δημόσιας υγείας να εξελιχθεί σε ένα πλήρες χάος στην αγορά. Όταν κάποτε θα γραφτεί η ιστορία της πανδημίας της Covid-19, θα ήταν κοντόφθαλμο να αγνοήσουμε αυτήν την άσκηση χρηματοοικονομικής διπλωματίας που εδραίωσε έτι περαιτέρω τον ρόλο του δολαρίου ως πυλώνα της παγκόσμιας οικονομίας.
Αυτό το τέντωμα νομισματικών “μυών” εγείρει μεγάλα ερωτήματα σχετικά με την εξάρτηση του κόσμου από το greenback και τον ηθικό κίνδυνο που αυτή συνεπάγεται. Τι γίνεται σε περίπτωση που οι ΗΠΑ αποφασίσουν ότι δεν επιθυμούν πλέον να επωμίζονται τις ευθύνες που απορρέουν από το να παίζουν τον ρόλο του παγκόσμιου δανειστή τελευταίας καταφυγής; Παρ’ όλη τη γοητεία της αφήγησης για την “παρακμή της Αμερικής”, ο κόσμος δεν έχει και πολλές εναλλακτικές.
Γραμμές ρευστότητας
Στα τέλη Μαρτίου του 2020, η Fed επέκτεινε δραστικά τον εφοδιασμό σε δολάρια των ξένων κεντρικών τραπεζών. Το έκανε ανοίγοντας γραμμές ανταλλαγής ρευστότητας σε δολάρια με εννέα υπερπόντιες νομισματικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Σιγκαπούρης, της Νότιας Κορέας, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας. (Η Fed είχε υπάρχουσες συμφωνίες με το Ηνωμένο Βασίλειο, τη ζώνη του ευρώ, την Ιαπωνία, τον Καναδά και την Ελβετία). Καθιέρωσε επίσης ένα πρόγραμμα το οποίο επέτρεπε σε περισσότερες χώρες να ανταλλάσσουν – προσωρινά – ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου με δολάρια.
Η μη δράση θα ήταν καταστροφική. Ο κόσμος βρισκόταν στο χείλος μιας κρίσης χρηματοδότησης, όπως έχει γράψει η συνάδελφός μου στο Bloomberg Opinion, Shuli Ren. Ο δείκτης Spot Bloomberg Dollar σημείωνε τη μεγαλύτερη άνοδό του από το 2008. Ωστόσο, τα μέτρα της Fed λειτούργησαν: η συμπίεση του δολαρίου τελικώς σταμάτησε. Ο δείκτης MSCI Emerging Markets Currency, που αποτυπώνει την πορεία των νομισμάτων των αναδυομένων χωρών – αγορών, έφτασε στα “τάρταρα” στις 23 Μαρτίου 2020 και στη συνέχεια σημείωσε ισχυρό ράλι για το μεγαλύτερο μέρος του περασμένου έτους.
Επτά δεκαετίες μετά τη συμφωνία του Bretton Woods, η οποία διαμόρφωσε την οικονομική αρχιτεκτονική μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η επιρροή του δολαρίου μόνον αυξάνεται. “Παρά την εκτεταμένη πρόβλεψη ότι ο κόσμος εξελίσσεται προς ένα πολυπολικό σύστημα, το δολάριο των ΗΠΑ παραμένει μακράν το πιο σημαντικό νόμισμα-άγκυρα (ή στην περίπτωση πιο ευέλικτων ρυθμίσεων, νόμισμα αναφοράς), ιδιαίτερα εάν λάβει κανείς υπ’ όψη του τον βαθμό ενσωμάτωσης της Κίνας και του πρώην σοβιετικού μπλοκ στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα”, έγραψαν οι Ethan Ilzetski, Carmen Reinhart και Kenneth Rogoff σε μια εργασία τους το 2019.
Γεωπολιτικές παράμετροι
Ο τρόπος με τον οποίο οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει τη μόχλευση είναι επίσης διδακτικός. Οι κύριοι δικαιούχοι είναι σύμμαχοι και εταίροι. Καμία από τις εννέα επιπλέον κεντρικές τράπεζες που μπήκαν στο σχήμα των swaps δεν συγκαταλέγεται στους εχθρούς της Ουάσιγκτον. Υπήρξε μια σκληρή πολιτική πραγματικότητα σε αυτό.
Ναι, η Fed είναι ανεξάρτητη στον καθορισμό της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ, αλλά επίσης έχει επίγνωση των ευαισθησιών οι οποίες υπάρχουν στο Κογκρέσο. Για ένα παράδειγμα του πώς τέτοιες διαστάσεις παίζουν ρόλο και πυροδοτούν εντάσεις στο Καπιτώλιο, ας θυμηθούμε την πρόσφατη κατάθεση της υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ Janet Yellen στην Επιτροπή Τραπεζικών Υποθέσεων της ομοσπονδιακής Γερουσίας μέσα στον Μάρτιο. Η υπουργός της κυβέρνησης του Δημοκρατικού αρχηγού του κράτους Τζο Μπάιντεν αντιμετώπισε την έντονη αντίθεση των Ρεπουμπλικανών σε προτάσεις για πρόσθετη εισφορά αμερικανικών κεφαλαίων στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής John Kennedy της Λουιζιάνα ανέφερε ότι η εισροή μετρητών από τις ΗΠΑ στο ΔΝΤ θα κατευθύνει χρήματα από τους Αμερικανούς φορολογούμενους σε αντιπάλους της χώρας, όπως η Κίνα και η Ρωσία.
Αν και η Fed ζύγισε επιδέξια τις ενέργειές της, τα βήματά της υπογραμμίζουν δεν παύουν να υπογραμμίζουν την ευπάθεια και αστάθεια του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος. Ο κόσμος μπορεί να έχει εξαρτηθεί υπερβολικά από το δολάριο και από μια Fed που ηγείται διασώσεων.
Αυτή είναι μια από τις προκλήσεις που εντοπίστηκαν σε μια δημοσίευση του Ιανουαρίου του 2021 από τον Saleem Bahaj, οικονομολόγο στην κεντρική τράπεζα του Ηνωμένου Βασιλείου (Bank of England) και τον Ricardo Reis, καθηγητή στο London School of Economics. “Οι τράπεζες επενδύουν πάρα πολύ σε ξένα περιουσιακά στοιχεία ή βασίζονται πάρα πολύ στον ξένο δανεισμό που οδηγεί σε μακροοικονομική ευθραυστότητα. Αντιμετωπίζεται άραγε αυτό το εύθραυστο στοιχείο μέσω των γραμμών ανταλλαγών;”, αναρωτιούνται οι συγγραφείς.
“Κολλημένοι” στο δολάριο
Παρά τους κινδύνους του εθισμού, είμαστε αναπόφευκτα “κολλημένοι” στην κυριαρχία του δολαρίου, τουλάχιστον για το άμεσο μέλλον. Ακόμη κι αν η Κίνα ήταν η μόνη εκ των μεγάλων οικονομιών η οποία παρουσίασε ανάπτυξη το 2020 και το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) της πιθανότατα θα ξεπεράσει εκείνο των ΗΠΑ πριν από το τέλος της δεκαετίας, το γουάν απέχει μίλια και μίλια από το να αποτελεί πυλώνα ως παγκόσμιο συνάλλαγμα.
Επιπλέον, δεν είναι διόλου αυτονόητο ότι ένας κόσμος με σοβαρό ανταγωνισμό, ακόμη και ψυχρούς πολέμους μεταξύ αποθεματικών νομισμάτων, είναι απαραίτητα πιο σταθερός σε σχέση με το σημερινό μοντέλο. Όταν το σύστημα “φλέγεται”, δεν έχετε ανάγκη από αμφιβολίες σχετικά με το είδος του πυροσβεστικού οχήματος που φτάνει επί τόπου για να σβήσει τη φωτιά, ούτε χρειάζεστε αμφιβολίες σχετικά με το εάν οι μάνικές του ταιριάζουν στους κρουνούς.
Η Κίνα έχει μεγάλα στρατηγικά πλάνα και στοχεύσεις, ωστόσο, όταν υπάρχει ρήγμα στα υδραυλικά του νομισματικού συστήματος του κόσμου, ποιον θα καλούσατε; Τις τόσο “κακολογημένες” ΗΠΑ, δηλαδή τη δύναμη που θεωρείται ότι βρίσκεται στη δύση της ισχύος της.
ΠΗΓΗ BLOOMBERG
