Οι νέες κυρώσεις θα αλλάξουν την πορεία των γεγονότων στη Λευκορωσία;

Του Artyom Shraibman

 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ανακοινώσει κάποιες κλαδικές οικονομικές κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας για πρώτη φορά στην εν εξελίξει διεθνή εκστρατεία για άσκηση πίεσης στον Alexandr Lukashenko, ο οποίος αρνήθηκε να παραιτηθεί μετά από τις αμφισβητούμενες προεδρικές εκλογές το προηγούμενο καλοκαίρι. Μέχρι σήμερα, οι κυρώσεις ήταν περιορισμένες σε κάποια πακέτα στοχευμένων μέτρων εναντίον αξιωματούχων της Λευκορωσίας και επιχειρήσεων κοντά στο καθεστώς.

 

Οι νέες κυρώσεις ήταν μια απάντηση στις λευκορωσικές αρχές επειδή υποχρέωσαν μια πτήση της Ryanair να προσγειωθεί στο έδαφος τους προκειμένου να συλλάβουν τον ακτιβιστή της αντιπολίτευσης, Roman Protasevich τον Μάιο. Η ΕΕ αποφάσισε ότι έπρεπε να καταστήσει σαφές ότι το περιστατικό δεν θα αποτελέσει προηγούμενο ανεπιθύμητης παρέμβασης στη διεθνή πολιτική αεροπορία για πολιτικούς λόγους, για να αποτρέψει άλλα απολυταρχικά καθεστώτα από το να τους μπαίνουν τέτοιες ιδέες.

 

Οι νέες κυρώσεις θα περιορίσουν το εμπόριο βενζίνης και προϊόντων καπνού, καθώς και ποτάσας (Η Λευκορωσία είναι μια από τους μεγαλύτερους παραγωγούς παγκοσμίως) και θα επηρεάσουν επίσης μεγάλες κρατικές τράπεζες. Μεταξύ όσων απαγορεύονται για εξαγωγές στη Λευκορωσία περιλαμβάνονται και προϊόντα διπλής χρήσης (που μπορεί να χρησιμοποιηθούν τόσο για πολιτικούς όσο και για στρατιωτικούς σκοπούς), λογισμικό και εθνολογία για χρήση από τις υπηρεσίες ασφαλείας. Το Μινσκ έχει αποκοπεί από τις ευρωπαϊκές αγορές, και οι επιχειρήσεις της ΕΕ δεν μπορούν να συνάψουν συμφωνίες με την κυβέρνηση της Λευκορωσίας. Τα συμβόλαια που συνάφθηκαν πριν από τις κυρώσεις ωστόσο, ισχύουν μέχρι τη λήξη τους, που σημαίνει ότι ο αντίκτυπος θα αρχίσει να φαίνεται μόνο σε 6-18 μήνες, αναλόγως τον κλάδο και τον τύπο του συμβολαίου.

 

Οι κυρώσεις δεν έχουν αλλάξει σχεδόν ποτέ καθεστώτα και δεν έχουν οδηγήσει συχνά σε μεγάλες αλλαγές σε πολιτικές απολυταρχικών ηγετών όπως ο Λουκασένκο. Το 2018 και το 2015, απελευθέρωσε πολιτικούς κρατούμενους με αντάλλαγμα την άρση κυρώσεων. Αλλά αυτό είναι απίθανο να ικανοποιήσει τη Δύση αυτή τη στιγμή. Εάν διαπραγματευτούν με τον Λουκασένκο για τρίτη φορά, θα σημαίνει ότι συμφωνούν να παίζουν με τους κανόνες του, πηγαίνοντας ξανά στην άρνηση των δυτικών ηγετών να αναγνωρίσουν τη νομιμότητα του ή να του επιτρέψουν ναα χρησιμοποιήσει την ελευθερία των αντιπάλων του ως κάτι ανταλλάξιμο για άλλη μία φορά.

 

Είναι αφελές να πιστεύουμε ότι οι κυρώσεις θα επιτύχουν άμεσα αυτά που θέλουν ΕΕ και ΗΠΑ: απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων (είναι περισσότεροι από 500), τερματισμό της καταστολής, και έναν εθνικό διάλογο με στόχο τη διεξαγωγή εκλογών. Πραγματικά, βραχυπρόθεσμα, οι κυρώσεις θα μπορούσαν να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα, οδηγώντας σε νέα καταστολή και περισσότερες συλλήψεις.

 

Στο μεταξύ, για να δείξει στη Δύση το κόστος των πράξεων της, το Μινσκ έχει αρχίσει να αφήνει εκατοντάδες μεταναστών από την Ασία και την Αφρική να διασχίζουν τα σύνορα της με τη Λιθουανία. Το Βίλνιους έχει ακόμη κατηγορήσει τις αρχές της Λευκορωσίας ότι προσκαλεί μετανάστες από το εξωτερικό για να τους στείλει στην ΕΕ. Ο Λουκασένο επίσης έχει αφήσει να εννοηθεί ότι σταματά γενναιόδωρα ναρκωτικά και ακόμη “πυρηνικά υλικά” και ότι αυτό δεν εκτιμάται από τη Δύση.

 

Λευκορώσοι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι οι πιθανές ζημιές από τις κυρώσεις θα αντιστοιχούν στο 3%-7% του ΑΕΠ. Αυτό το στοιχείο ίσως να μην αποδειχθεί μοιραίο, αλλά δεν οδηγεί στη συνταγματική μεταρρύθμιση την οποία θέλει να εφαρμόσει το 2022 ο Λουκασένκο, όταν η επίδραση τους θα είναι μεγαλύτερη. Κανείς δεν μπορεί να πει πόσο σύντομα και πώς ακριβώς η οικονομική κάμψη θα επηρεάσει το καθεστώς του Λουκασένκο. Και έχει ακόμη αρκετά σωσίβια.

 

Πρώτον, η πολιτική και οικονομική μετανάστευση από τη Λευκορωσία αυξάνεται, κ΄άτι που έχει ως αποτέλεσμα να ανοίξει μια βαλβίδα εκτόνωσης. Το μόνο πράγμα που μπορεί να ειπωθεί με κάποια βεβαιότητα για την κατάσταση αυτή τη στιγμή, είναι ότι αυτή η τάση των Λευκορώσων του να φεύγουν στο εξωτερικό, είναι πιθανό να συνεχιστεί για μήνες, ίσως και για χρόνια.

 

Δεύτερον, ο Λουκασένκο συνεχίζει να στηρίζεται από τη Ρωσία, η οποία μπορεί να βοηθήσει όχι μόνο με νέα δάνεια προς τον γείτονα της, αλλά επίσης δίνοντας του τη δυνατότητα να ξεφύγει από ορισμένες κυρώσεις. Εάν η ΕΕ ή η Λιθουανία αργότερα επιβάλλουν πλήρη απαγόρευση του εμπορίου της ποτάσσας Λευκορωσίας από τα λιμάνια τους για παράδειγμα, το Μινσκ δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να φτιάξει έναν τερματικό σταθμό στις ρωσικές ακτές της Βαλτικής Θάλασσας. Αυτό ασφαλώς θα σημαίνει ότι είναι αναγκαία μια νέα, δυσάρεστη συμφωνία με τους όρους της Μόσχας.

 

Εάν υπάρχει πράγματι οποιαδήποτε πολιτική επίπτωση από τις κυρώσεις, είναι πιθανό ότι θα είναι έμμεσες: να καταστρέψουν την ισορροπία του Λουκασένκο, αντί να τον υποχρεώσουν να κάνει υποχωρήσεις. Οι αυστηρές κυρώσεις θα τον προκαλέσουν να ανεβάσει το διακύβευμα και να προχωρήσει σε νέα επιθετικά -και συχνά αυτοκαταστροφικά- αντίποινα.

 

 

Εάν για παράδειγμα που πολλοί μετανάστες στη Λιθουανία ή κάνουν την εμφάνιση τους στην Πολωνία, ή εάν αρχίσει να επιτρέπεται η διέλευση ναρκωτικών στην ΕΕ, το κενό των υφιστάμενων συμβάσεων ποτάσας, ίσως χρειαστεί να κλείσει πριν το Μινσκ έχει τον χρόνο να προετοιμαστεί.

 

Εάν από την άλλη πλευρά, ο Λουκασένκο απογοητευτεί από την οικονομική κρίση και αισθανθεί ότι δεν παίρνει αρκετή στήριξη από τη Μόσχα, θα μπορούσε να αρχίσει να οδηγείται στην αντίθετη πλευρά, και θα μπορούσε να δώσει αμνηστία στους πολιτικούς κρατούμενους και να μετριάσει την καταστολή, κάτι που με τη σειρά του θα έδινε χώρο για διαδηλώσεις.

 

Ένας άλλος έμμεσος δρόμος για τη μετάβαση εξουσίας στο Μινκ, ως αποτέλεσμα των δυτικών κυρώσεων, είναι μέσω του αυξημένου κόστους για τη Μόσχα, από την υποστήριξη του Λουκασένκο: ένα επιχείρημα που αναφέρεται συχνά από τους Δυτικούς διπλωμάτες.

 

Αυτή η λογική βασίζεται σε δύο υποθέσεις. Η πρώτη είναι ότι στον Λουκάσενκο αρέσει να βρίσκεται στην εξουσία τόσο πολύ που ακόμη και όταν βρεθεί αντιμέτωπος με οικονομική κατάρρευση, δεν θαα συμφωνήσει σε όλες τις αιτήσεις της Μόσχας και θα αρνηθεί να παραδώσει την κυριαρχία της Λευκορωσίας πλήρως.

 

Η δεύτερη υπόθεση είναι ότι υπάρχει ένα όριο ακόμη και στη γεωπολιτική επιθυμία του Πούτιν και στην προθυμία να συνεχίσει να στηρίζει τον Λουκασένκο, με τον οποίο έχει εξοργιστεί σε κάθε περίπτωση. Οι σκεπτικιστές επιμένουν ότι η Ρωσία προετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τυχόν οικονομικές ζημιές εάν υπάρξει κίνδυνος ενός λιγότερο αντιδυτικού ηγέτη να αναλάβει την εξουσία στο Μινσκ,.

 

Και οι δύο αυτές υποθέσεις μπορούν να αποδειχθούν ή όχι μόνο μέσω των εξελίξεων. Και ενώ η πρώτη εξαρτάται από το απρόβλεπτο όριο του πείσματος του Λουκασένκο, η δεύτερη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το διεθνές σκηνικό.

 

Όσο μεγαλύτερη είναι η ατμόσφαιρα σύγκρουσης μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης, τόσο περισσότερα κίνητρα πρέπει να αφαιρέσει το Κρεμλίνο από τους εχθρούς του, υποστηρίζοντας ακόμη και τους πιο θορυβώδεις δορυφόρους του μέχρι το πικρό τέλος. Εάν η Μόσχα και η Δύση καταφέρουν να αποκλιμακώσουν την αντιπαράθεσή τους, το βασικό όπλο του Lukashenko -την επιδεικτική αντιδυτική του στάση- θα υποβαθμιστεί στα μάτια του Κρεμλίνου.

 

Σε κάθε περίπτωση, είναι ο ίδιος ο Λουκασένκο ο οποίος παραμένει βασικός μοχλός της κρίσης της Λευκορωσία και της μελλοντικής της επίλυσης. Εξαιτίας του εξαιρετικά εξατομικευμένου χαρακτήρα του καθεστώτος της Λευκορωσίας, όλες οι εξωτερικές δυνάμεις -όχι μόνο η ΕΕ και οι ΗΠΑ, αλλά και η Ρωσία- πρέπει πρώτα και κύρια να δημιουργηθούν κίνητρα για τον ίδιο τον Λουκασένκο να κινηθεί προς την απαιτούμενη κατεύθυνση.

 

Πρόκειται για ένα λεπτό και επικίνδυνο παιχνίδι -και επικίνδυνο πάνω από όλα για την κοινωνία και την κατάσταση της Λευκορωσίας. Η μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας θα βρίσκεται με όποιον είναι προετοιμασμένος να αφιερώσει την περισσότερη προσοχή στην κρίση της Λευκορωσίας και να παρουσιάσει τα συμφέροντά τους ως το μικρότερο κακό.

 

 

ΠΗΓΗ CARNEGIE RUSSIA

 

 

Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.