Του Karl W. Smith
Οι Αμερικανοί δεν είναι ευχαριστημένοι με την κατάσταση της οικονομίας στη χώρα τους και ο πληθωρισμός είναι η Νο. 1 ανησυχία τους. Είναι περίεργο, λοιπόν, που οι υποστηρικτές της Σύγχρονης Νομισματικής Θεωρίας (MMT) – μιας οικονομικής σχολής η οποία υποστηρίζει το είδος της πολιτικής που έφερε την οικονομία των ΗΠΑ σε αυτό το σημείο – ισχυρίζονται ότι η συγκεκριμένη στιγμή αποτελεί για τους ίδιους κάτι σαν δικαίωση.
Αντίθετα, η τρέχουσα κατάσταση της οικονομίας δείχνει ότι η MMT, όπως είναι γνωστή, είναι λιγότερο μια θεωρία και περισσότερο μια προκατάληψη. Στον βαθμό δε που αποτελεί θεωρία, αποδεικνύεται τόσο μη εφαρμόσιμη όσο την κατηγορούν οι επικριτές της.
Σχεδόν όλοι οι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι οι παραγωγικές κρατικές επενδύσεις σε υποδομές ή επιστημονική έρευνα μπορούν να βοηθήσουν την οικονομική ανάπτυξη. Οι οικονομολόγοι των κυρίαρχων ρευμάτων εξακολουθούν να διαφωνούν ως προς το ζήτημα του εάν οι δαπάνες τόνωσης κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης μπορούν να αποτελέσουν καθαρή ώθηση για την οικονομία, ακόμη και αν δεν περνούν το τεστ της παραδοσιακής ανάλυσης κόστους-οφέλους.
Δαπάνες δίχος τέλος
Οι υποστηρικτές της MMT προχωρούν ακόμη παραπέρα από αυτή τη θέση. Υποστηρίζουν ότι το κράτος μπορεί να ξοδεύει όσα θέλει, όποτε θέλει, χωρίς να ανησυχεί για το δημοσιονομικό κόστος. Εκείνο που έχει σημασία, υποστηρίζουν, είναι οι λεγόμενοι πραγματικοί περιορισμοί πόρων – για παράδειγμα, μια έλλειψη δομικών υλικών.
Όταν πιέζονται για τον τρόπο διαχείρισης αυτών των περιορισμών στην πράξη, οι υποστηρικτές της MMT παραδέχονται ότι, θεωρητικά, οι υπερβολικές κρατικές δαπάνες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πληθωρισμό. Γρήγορα, ωστόσο, προσθέτουν ότι ο πληθωρισμός είναι απίθανο να αποδειχθεί πραγματικά προβληματικός – κι αν καταστεί τέτοιος, η κυβέρνηση μπορεί απλώς να περικόψει τις δαπάνες.
Σίγουρα και η απλούστερη αναφορά σε ανεξέλεγκτες κρατικές δαπάνες θα έφτανε για να ανατριχιάσει ορισμένους οικονομολόγους και έχουν υπάρξει πράγματι πολλά τέτοια παράπονα για την MMT. Υπάρχουν όμως και πιο εμπεριστατωμένες κριτικές.
Λάθος υποθέσεις
Μία εξ αυτών είναι πως η MMT υποθέτει ότι οι κεντρικές τράπεζες όπως η Federal Reserve θα συμπεριφερθούν με τρόπους με τον οποίο δεν θα συμπεριφερόταν ποτέ η Fed.
Στον πραγματικό κόσμο, λένε οι συγκεκριμένοι επικριτές, η Fed θα αύξανε τα επιτόκια ως απάντηση στον αυξανόμενο πληθωρισμό – αυξάνοντας έτσι το ποσό το οποίο θα έπρεπε να δαπανήσει η κυβέρνηση για να εξισορροπήσει τον προϋπολογισμό.
Μια άλλη κριτική είναι ότι οι εκλεγμένες με τη λαϊκή ψήφο κυβερνήσεις δεν είναι ιδιαίτερα καλά εξοπλισμένες προκειμένου να προβλέπουν το πώς οι δαπάνες τους θα επηρεάσουν τον πληθωρισμό, ούτε είναι αρκετά πειθαρχημένες ώστε να προσαρμόζουν τους προϋπολογισμούς τους ώστε να διατηρούν τον πληθωρισμό υπό έλεγχο.
Πράγματι, αυτή η έλλειψη τεχνογνωσίας και πειθαρχίας είναι ένας από τους λόγους της δημιουργίας και της ύπαρξης κεντρικών τραπεζών.
Η MMT… στην πράξη
Όλα αυτά μας φέρνουν στο σήμερα. Σε απάντηση στον Covid, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ξόδεψε τρισεκατομμύρια δολάρια σε δαπάνες ανακούφισης και η Fed ώθησε τα επιτόκια προς το μηδέν. Η ιδέα ήταν ότι αυτές οι πολιτικές θα ήταν βραχύβιες. Καθώς όμως η πανδημία υποχωρούσε, διατηρήθηκαν άθικτες.
Στην πραγματικότητα, η Αμερική έθεσε σε εφαρμογή την MMT. Το Κογκρέσο δανείστηκε και ξόδεψε με ελάχιστη ανησυχία περί περιορισμών μακράς πνοής, ενώ και η Fed υποστήριξε αυτόν τον δανεισμό διατηρώντας τα επιτόκια στο μηδέν. Ως αποτέλεσμα, οι υποστηρικτές της MMT λατρεύουν να επισημαίνουν ότι η οικονομία των ΗΠΑ ανέκαμψε πιο ισχυρά από οποιαδήποτε από τις υπόλοιπες ανεπτυγμένες οικονομίες.
Ναι, παραδέχονται οι ίδιοι, οι ΗΠΑ εμφάνισαν επίσης και τον ισχυρότερο πληθωρισμό. Ωστόσο οι υποστηρικτές της MMT σημειώνουν ότι ανέκαθεν αναγνώριζαν αυτή την πιθανότητα και ότι ο πληθωρισμός ήταν περισσότερο αποτέλεσμα των ασυνήθιστων συνθηκών μιας πανδημίας παρά οποιασδήποτε συγκεκριμένης πτυχής της MMT.
Και οι δύο αυτές απαντήσεις είναι μη ικανοποιητικές. Στην πραγματικότητα, η MMT αποτυγχάνει ακριβώς όπως προέβλεπαν οι πιο έντονοι επικριτές της.
Πρώτον, αξίζει να σημειωθεί ότι, εάν η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε υιοθετήσει ορισμένες από τις πολιτικές τις οποίες ευνοούν οι υποστηρικτές της MMT, ο πληθωρισμός θα ήταν πιθανώς πολύ υψηλότερος. Μεταξύ άλλων, οραματίζονταν την παροχή εργασίας στον δημόσιο τομέα με αμοιβή 15 δολ. την ώρα για οποιονδήποτε την επιζητούσε. Εάν αυτό δημιουργούσε δυσκολία στον ιδιωτικό τομέα στο να προσελκύσει ταλέντα, τότε εκείνος θα μπορούσε απλώς να αυξήσει τους μισθούς (και πιθανώς τις τιμές).
Αυτή είναι μια πιο ακραία εκδοχή του τι αντιμετώπισαν οι εργοδότες όταν το Κογκρέσο πρόσθεσε προσωρινά ένα μπόνους στις παροχές ανεργίας. Ένα αποτέλεσμα ήταν οι εκτεταμένες ελλείψεις εργατικού δυναμικού και η αύξηση του κόστους για τους λιανοπωλητές.
Αδιέξοδα
Η αδυναμία του Λευκού Οίκου να παραδεχτεί ότι μπορεί και να το “παράκανε” με την επεκτατική πολιτική του είναι ακριβώς εκείνο που εννοούσαν οι επικριτές όταν κατηγορούσαν την MMT ως “παραληρηματική”. Δεν είναι ότι υπάρχει κάτι το ξεχωριστά ανέντιμο στη σημερινή κυβέρνηση των ΗΠΑ. Είναι ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση θα δυσκολευόταν να πει στους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ότι τα πλέον επιθυμητά από τους ίδιους προγράμματα ή δράσεις καταστρέφουν την οικονομία. Το καλύτερο το οποίο μπορεί να κάνει είναι να περιμένει τον πληθωρισμό να υποχωρήσει – αυτό ακριβώς κάνει η κυβέρνηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν.
Δεύτερον, η Fed σχεδιάζει τώρα να αυξήσει τα επιτόκια, ίσως και αρκετά επιθετικά. Αυτό σημαίνει ότι οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν σύντομα ένα αυξανόμενο κόστος για επενδύσεις, ενώ το ομοσπονδιακό κράτος θα δει τη χρηματοδότηση του χρέους του να γίνεται πιο ακριβή. Εάν το Κογκρέσο αυξήσει τους φόρους, κάτι τέτοιο θα επιδεινώσει τις δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν οι οικογένειες και οι επιχειρήσεις. Εάν το κράτος δανειστεί περισσότερα χρήματα, αυτό θα επιδεινώσει το πρόβλημα των δαπανών – το οποίο οδήγησε αρχικά σε πληθωρισμό.
Με άλλα λόγια: το Κογκρέσο δεν μπορεί εύκολα να σταματήσει να ξοδεύει υπερβολικά πολλά και η Fed δεν μπορεί εύκολα να αντιμετωπίσει την αποτυχία του Κογκρέσου να το πράξει. Η ουσία είναι ότι, ακόμη και σε έκτακτες περιστάσεις όπως μια πανδημία, η κυβέρνηση πρέπει να έχει υπ’ όψη της τις συνέπειες των υπερβολικών δημοσίων δαπανών.
Η ιδέα ότι μπορούσε να αγνοήσει αυτές τις συνέπειες ήταν πάντα αμφίβολη ως θεωρία – και πλέον έχει απαξιωθεί και ως πρακτική.
ΠΗΓΗ BLOOMBERG
