Του Clive Crook
Οι κυβερνήσεις ανά την Ευρώπη διαφωνούν ως προς το πώς να ενισχύσουν τις οικονομικές τους κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Το βασικό κενό στο τιμωρητικό τους σύστημα είναι οι συνεχείς πληρωμές προς τη Μόσχα για ρωσικό φυσικό αέριο.
Η Γερμανία, ειδικότερα, έχει εμφανιστεί απρόθυμη να επιβάλει απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού αερίου επειδή η οικονομία της θα δυσκολευόταν πολύ να αντιμετωπίσει τις συνέπειες μιας τέτοιας κίνησης.
Καλύτερα προσέγγιση
Η οικονομική θεωρία προτείνει μια πολύ καλύτερη προσέγγιση: αντί να καταστήσει το ρωσικό αέριο “παράνομο”, η Ευρώπη θα πρέπει να το καταστήσει ακριβό.
Η απροθυμία της Γερμανίας να υιοθετήσει μια πλήρη απαγόρευση είναι κατανοητή. Εισάγει σχεδόν όλο το φυσικό αέριο που χρησιμοποιεί και η προμήθεια από τη Ρωσία συνήθως αντιστοιχεί περίπου στο μισό της συνολικής ποσότητας.
Οι πηγές όσον αφορά το αέριο είναι πιο δύσκολο να αλλάξουν (δυσκολότερο σε κάθε περίπτωση σε σχέση π.χ. με το πετρέλαιο ή τον άνθρακα) επειδή οι υποστηρικτικές υποδομές στην περίπτωση του αερίου είναι σχετικά σταθερές – δεδομένες.
Οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές μπορούν να προσαρμοστούν με την πάροδο του χρόνου, αγοράζοντας άλλα καύσιμα ή προχωρώντας σε μέτρα εξοικονόμησης στην κατανάλωση ενέργειας, ωστόσο, σύμφωνα με σειρά εκτιμήσεων, ο απότομος τερματισμός των ρωσικών προμηθειών θα μείωνε το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) της Γερμανίας μεταξύ 2% και 3% σε ετήσια βάση. Συγκριτικά, η πανδημία προκάλεσε συρρίκνωση περίπου 4,5%.
“Πόνος” στα κέρδη της Gazprom
Ο Ντάνιελ Γκρος του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής υποστηρίζει υψηλούς δασμούς, σε αντίθεση με την πλήρη απαγόρευση. Η λογική του είναι αφοπλιστική.
Ένας νέος δασμός θα αύξανε τις τιμές για τους καταναλωτές στην Ευρώπη, ωστόσο οι τελευταίοι δεν θα χρειαζόταν να επωμιστούν ολόκληρο το κόστος του. Για να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της, η Gazprom θα έπρεπε να απορροφήσει μέρος της αύξησης.
Στην πραγματικότητα, ο δασμός θα αποσπούσε μέρος του λεγόμενου “ενοικίου” του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού – που προκύπτει από τη διαφορά, στο περιθώριο, μεταξύ αυτού που πληρώνεται και του κόστους παραγωγής της. Η Ευρώπη θα μπορούσε στη συνέχεια να χρησιμοποιήσει τα έσοδα από τους δασμούς για άλλους σκοπούς, συμπεριλαμβανομένης της αποζημίωσης των καταναλωτών επειδή θα έχουν αναγκαστεί να αγοράζουν ακριβότερο φυσικό αέριο.
Δύο στάδια
Η ιδανική μορφή δασμού θα υπολογιζόταν σε δύο στάδια.
Πρώτον, υπολογισμός του τι μεγιστοποιεί τη διαφορά μεταξύ των εσόδων τα οποία εισπράττονται και των οικονομικών ζημιών οι οποίες επιβάλλονται στους καταναλωτές.
Δεύτερον, συνυπολογισμός της επιθυμίας να τιμωρηθεί η Ρωσία πάνω και πέρα από εκείνο που απαιτεί ο πρώτος υπολογισμός.
Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι η Ευρώπη ήταν διατεθειμένη να παραδώσει ένα ευρώ καθαρού οικονομικού οφέλους για να αυξήσει το πρόστιμο στη Ρωσία κατά ένα ευρώ: ο Γκρος υπολογίζει ότι ο δασμός, σε μια τέτοια περίπτωση, θα ήταν 60%.
Ένας τόσο υψηλός φόρος θα ήταν αρκετός για να μειώσει τα έσοδα της Gazprom, του μοναδικού προμηθευτή ρωσικού φυσικού αερίου, κατά περισσότερο από 75%. Η πτώση της ποσότητας ρωσικού φυσικού αερίου η οποία εισάγεται θα ήταν πολύ μικρότερη, περιορίζοντας το αρχικό πλήγμα για τους καταναλωτές, ενώ τα έσοδα που θα συγκεντρώνονταν θα ήταν και πάλι επαρκή για να διασωθούν οι Ευρωπαίοι πολίτες από οικονομική άποψη.
Καθιστώντας το ρωσικό αέριο πιο ακριβό για τους καταναλωτές, ο φόρος θα δημιουργούσε επίσης μακροπρόθεσμα κίνητρα για μετάβαση σε άλλους προμηθευτές.
Κίνδυνοι
Ποιο είναι το αντεπιχείρημα; Είναι δύσκολο να το εντοπίσει κανείς. Είναι αλήθεια, εκ πρώτης όψεως, ότι τέτοιου είδους δασμοί οι οποίοι εισάγουν διακρίσεις είναι παράνομοι σύμφωνα με τους όρους του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) – ωστόσο οι κανόνες παρέχουν εξαιρέσεις για ζητήματα εθνικής ασφάλειας.
Ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, για να μην αναφέρουμε τις απειλές για πυρηνικά αντίποινα κατά των συμμάχων της τελευταίας, φαίνεται να πληροί τις προϋποθέσεις. Ίσως η Ρωσία να ασκούσε ένδικα μέσα, παρουσιάζοντας τον εαυτό της υπερασπιστή των διεθνών νόμων και κανόνων. Αυτό βέβαια θα προκαλούσε νευρικό γέλιο διεθνώς.
Πιο πιθανό είναι η Ρωσία να ανταπαντούσε διακόπτοντας τις προμήθειες. Ωστόσο τα πράγματα θα μπορούσαν να κινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση έτσι ή αλλιώς.
Η Ρωσία κάλεσε πρόσφατα στην ΕΕ να πληρώνει για το φυσικό της αέριο σε ρούβλια, κάτι που θα βοηθούσε στη στήριξη του ρωσικού νομίσματος και στην αποφυγή των κυρώσεων στην κεντρική της τράπεζα.
Μέχρι στιγμής, η Ευρώπη έχει απαντήσει “όχι” και η Γερμανία αναρωτιέται τώρα τι θα συνέβαινε στην περίπτωση μιας απαγόρευσης η οποία θα επιβαλλόταν όχι από την Ευρώπη, αλλά από την ίδια τη Ρωσία.
Εάν η Ευρώπη επέβαλε τιμωρητικούς δασμούς και στη συνέχεια η Ρωσία σταματούσε τις προμήθειες, η Γερμανία και οι εταίροι της θα υφίσταντο πράγματι πλήγμα – αν και όχι τόσο μεγάλο όσο η ίδια η Ρωσία. Στην πραγματικότητα, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα επέβαλε σε μια τέτοια περίπτωση στον εαυτό του πολύ πιο σκληρές κυρώσεις από εκείνες που θα είχαν σχεδιάσει για εκείνον οι ανταγωνιστές του.
Προς το παρόν, ο κύριος δίαυλος ο οποίος επιτρέπει στη Ρωσία να αποφεύγει τον πλήρη αντίκτυπο των κυρώσεων των δυτικών συμμάχων – η αγορά φυσικού αερίου – παραμένει ανοικτός.
Για όσο αυτό θα συνεχίζει να ισχύει, η Ευρώπη θα πρέπει να εξετάσει την επιβολή δασμών στο ρωσικό φυσικό αέριο και όχι μια απαγόρευση εισαγωγής του, ως τον λιγότερο δαπανηρό για την ίδια τρόπο να πλήξει την οικονομία της Ρωσίας.
ΠΗΓΗ BLOOMBERG
